40/60 የጋራ መኖሪያ ቤቶች የማን ናቸው?

እለት ተዕለት እየጨመረ ከቁጥጥር ውጪ ለመውጣት እየዳዳ የነበረውን የዋጋ ግሽበት ለመቆጣጠር ገበያው ላይ የተበተነውን ገንዘብ መሰብሰብ በአንድ በኩል ከፊል አላማው ያደረገ፣ በሌላም በኩል ከጊዜ ወደ ጊዜ የአዲስ አበባ ከተማ ነዋሪዎችን ለከፍተኛ ምሬት በመዳረግ ፖለቲካዊ ቀውስ ሊያስከትል ይችላል የሚል ስጋት በመንግስት ላይ ያሳደረውን የመኖሪያ ቤት ዕጥረት ለማርገብ በማሰብ መንግስት አንድ መላ ነደፈ፤ በአንድ ድንጋይ ሁለት ወፍ ለመጣል፡፡በዚህም መሰረት ከዚያ ቀደም በ1997 ዓ.ም. በብላሽ ያደረገውን የጋራ መኖሪያ ቤቶች ምዝገባ በድጋሚ ምዝገባ ስም በተወሰነ ወርሀዊ መዋጮ ህብረተሰቡ እንዲመዘገብ ከማድረግ ባለፈ አዳዲስ ተመዝጋቢዎችን በማካተት በሶስት አይነት መንገድ ማለትም በ40/60፣ 20/80 እና 10/90 ተመዝግበው፣ በመቆጠብ  በሂደት በዕጣው የቤት ባለቤት መሆን እንደሚችሉ  በማሳወቅ መዘገበ፤ ገንዘቡንም ሰበሰበ፡፡

በወቅቱ ይህ በብዙኀኑ የከተማ ነዋሪዎች እንደ ትልቅ ዕድል የታየውን የጋራ መኖሪያ ቤቶች ምዝገባ ለማካሄድ በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር የኮንስትራክሽንና ቤቶች ልማት ቢሮ የቤቶች ልማት አስተዳደር ኤጀንሲ የቤት ፈላጊዎች ለምዝገባ ሲመጡ ማሟላት የሚገባቸዉን ቅድመ ሁኔታና የምዝገባ አፈፃፀም ስርዓትን በተመለከተ  መመሪያ አወጣ፡፡ የቤት ፈላጊዎች ምዝገባው ‘ግልጽና ፍትሃዊ እንዲሆን በማድረግ የከተማዋ ነዋሪዎች በመንግስት በተቀረጹት የቤት ልማት ፕሮግራሞች ተጠቃሚ የሚሆኑበት እድል እንዲመቻችና ፍትሃዊ የሆነ የሃብት ክፍፍል እንዲኖር ለማድረግ’ አላማ እንዳደረገ የሚናገረው መመሪያው ተመዝጋቢዎች በዚህ የጋራ መኖሪያ ቤት ተጠቃሚ ለመሆን ሊያሟሉት ይገባል ያለውን 3 ቅድመ ሁኔታዎችን አስቀምጧል፤ እድሜ ከ18 አመት በላይ የሆነ ፣ በከተማዋ ቢያንስ ለሁለት ተከታታይ አመታት  የኖረ ወይም  ለሁለት ተከታታይ አመታት በስራ ወይም በትምህርት ምክንያት ከከተማዋ ውጪ የኖረበትን ህጋዊ ማስረጃ ማቅረብ የሚችልና ማስረጃው በቦታው ለምን ያህል ጊዜ እንደቆየ ወይም እንደሚቆይ በዝርዝር ማስረጃ ማቅረብ መቻል እንዳለበት በግልፅ ደነገገ፡፡

ይህንንም ተከትሎ ነዋሪው በየአቅሙ እንዲመዘገብ ተብሎ ከቀረቡት ሶስት አማራጮች ውስጥ የሆነው የ40/60 የጋራ መኖሪያ ቤት ምዝገባ ከተመዝጋቢው በሚጠየቀው ከፍ ያለ ተቀማጭ እንዲሁም በመንግስት በኩል በተገለፀው የተሻለ የጥራት ደረጃ ባለቤትነት ምክንያት የሚመራበት ራሱን የቻለ መመሪያ በማስፈለጉ የኢትዮጲያ ንግድ ባንክ የ40/60 የቁጠባ መኖሪያ ቤቶች ልማት ፕሮግራም የቅድሚያ አወሳሰንና የቤት ማስተላለፍ ስርዓት አፈጻጸም መመሪያ ቁጥር 21/2005 ዓ.ም የሚል መመሪያ አወጣ፡፡

በመመሪያው መሰረት የ40/60 የጋራ መኖሪያ ቤት ተመዝጋቢ የብድር ተጠቃሚ ለመሆን ቢያንስ 40% ቁጠባውን ማሟላት ያለበት ቢሆንም ለብድር ብቁ ከሆኑ ደንበኞች መካከል የመኖሪያ ቤቱን ዋጋ 100% ተቀማጭ ቅድሚያ ያደረጉ ቅድሚያ እንደሚያገኙ ይደነግጋል፡፡ ይህንን ተከትሎ በዚህ መደብ ከተመዘገቡ 160,000 ነዋሪዎች መካከል ከአስራ ሶስት ሺህ ያላነሱ ተመዝጋቢዎች በመመሪያው መሰረት የቅድሚያ ዕጣ ውስጥ ለመግባት የሚያስችላቸውን 100% በመጀመሪያው የምዝገባ ዕለት በማስገባት የቤት ባለቤት ለመሆን በጉጉት መጠባበቅን ‘ሀ’ ብለው ጀመሩ፡፡

ይሁን እንጂ በአጭር ጊዜ የቤት ባለቤት የመሆን ተስፋ ሰንቆ የቆጠበው ነዋሪ የመጀመሪያውን የቤት ማስተላለፍ እጣ ውስጥ ለመግባት 4 ድፍን አመታትን ለመጠበቅ ተገደደ፡፡ ያበደርኩት ገንዘብ ያልተሸራረፈ እና ጉድለት የሌለበት በመሆኑ ለደንበኞቼም ማስተላለፍ ያለብኝ ምንም ጉድለት የሌለባቸው ቤቶች መሆን አለባቸው በማለት ለመዘግየቱ እንደ ምክንያት የሰጠው የኢትዮጲያ ንግድ ባንክ በክራውን እና ሰንጋተራ ሳይት ያሉ 1292 መኖሪያ ቤቶችን በመጋቢት ወር 2009 ዓ.ም. የሳይት ቅኝት በማድረግ በመመሪያው መሰረት 100% ለቆጠቡ የመጀመሪያ ዙር ‘እድለኞች’ እጅግ ዘግይቶም ቢሆን አስተላለፈ፡፡

 

ይቺ ቀን በአዲስ አበባ ላይ ለነዋሪው እንግዳ የሆኑ ግለሰብ በምክትል ከንቲባ ማዕረግ በከተማዋ ላይ ‘አድራጊ ፈጣሪ’ እንዲሆኑ በመንግስት ተቀብተው በከተማው ምክር ቤት በኩል ብቅ አሉ፤ ታከለ ኡማ፡፡ እኚህ ግለሰብ በከተማዋ አስተዳዳሪነት ከፈፀሟቸው እጅግ ብዙ ‘መንግስታዊ ውንብድናዎች’ መካከል የዛሬው አጀንዳችን በሆነው የጋራ የመኖሪያ ቤቶችን በተመለከተ የወሰኗቸው ውሳኔዎች እንዲሁም የፈፀሙት ድርጊት ብዙ ‘መነጋገሪያ’ እንደነበር የማንረሳው ያልጠገገ ቁስላችን ነው፡፡

‘ይህ ለቤት መግዣ አላማ የሚሆን ዝግ የቁጠባ ሂሳብ ነው’ ይላል በ40/60 የቤት ባለቤት ለመሆን ከንግድ ባንክ ጋር ውል ፈፅመው የሚገባውን ገንዘብ ገቢ የሚያደርጉበት የቁጠባ ደብተር፡፡ ውሉን ፈፅመው ገንዘባቸውን ያስገቡ እና በየወሩ የተለያየ ቀዳዳዎችን በሕይወታቸው እየተዉ ነገን ተስፋ በማድረግ የቆጠቡ ነዋሪዎች በ2011 ድንገተኛ የመመሪያ ለውጥ በምክትል ከንቲባው ተደረገ፡፡ በዚህም መጀመሪያ ላይ የቅድሚያ ዕድል አላችሁ በሚል ውል ገብተው የሚጠበቅባቸውን ሙሉ ክፍያ ቆጥበው የነበሩ ዜጎች ይህ በውልም በመመሪያም የነበረው ስምምነት ተሸሮ 40% የቆጠበም ወደ ዕጣ እንዲገባ ይደረጋል ተባለ፤ መመሪያው ይቀየር ቢባል እንኳን መቀየር የነበረበት የከተማው መስተዳደር፣ የያኔው የቤቶች ልማት ሚኒስቴር እና ውል ተዋዋዩ የኢትዮጲያ ንግድ ባንክ ባሉበት መሆን ሲገባው በምክትል ከንቲባው የሚመራው ካቢኔ ብቻውን የቀድሞውን መመሪያ በመሻር አዲሱን መመሪያ አፀደቁ፡፡ በዚህም ለአመታት ብራቸውን ቆጥበው ሲጠባበቁ የነበሩት በየካቲት 2011 ዕጣ በወጣባቸው የ40/60 ቤቶች ዕጣ የቅድሚያ እድል ሳያገኙ ቀሩ፡፡ በዚህ ብቻም አላበቃም የኢትዮጲያ ዜጎች ለማሕበራዊ ፍትሕ (ኢዜማ) ባጠናው ጥናት ጭምር እንዳረጋገጠው የጋራ መኖሪያ ቤቶቹ በመመሪያው መሰረት ላልተመዘገቡ እና ላልቆጠቡ በእጣ ተሰጡ፤ ባስ ሲልም የቀድሞው ምክትል ከንቲባ እንደ ቡና ቁርስ ‘ለተመቿቸው’ ግለሰቦች አዘገኑ፡፡ በተለያዩ አካባቢዎች ተገንብተው የነበሩ እነኚህን የ40/60 የጋራ መኖሪያ ቤቶች ለመግዛት የፈለገ ሰው በደላሎች አዲስ አይነት አማራጭ ይቀርብለት ገባ፣ <የእንኩውን ነው?> ወይስ <የዕጣውን?> እየተባለ፡፡ በዚህ የእንኩ ስጦታ ባለ 3 መኝታ ቤት የ40/60 ኮንዶሚኒየም የተቸረው የጊንጪው ወዳጄ ግን ‘ምሬቱን’ የገለፀው እንዲህ ሲል ነበር ‘እንዴት ብዬ ነው 122 ካሬ ሴራሚክ የማለብሰው?’

ባለፉት አመታት ከፌደራል መንግስቱ የበጀት ድጎማ ጎን ለጎን የከተማዋ ከፍተኛ የገቢ ምንጭ የነበረው የመሬት ሊዝ እና የጋራ መኖሪያ ቤቶች ስር የተገነቡ የንግድ ቤቶች ጨረታ እንደነበር ይታወቃል፡፡ በአንድ ወቅት በሰንጋተራ እና በክራውን ሳይት የ40/60 የጋራ መኖሪያ ቤቶች ስር ባሉ የንግድ ቤቶች ጨረታ በአማካይ በካሬ 40 ሺህ ብር ድረስ ቀርቦባቸው የከተማችን መነጋገሪያ ሆኖ እንደነበር የቅርብ ጊዜ ትዝታችን ነው፡፡ እነኚህን የከተማዋ ከፍተኛ ገቢ ማግኛ እድሎች ግን በእኚህ ከንቲባ በስጦታነት ከመበርከት አልተረፉም፡፡በመስከረም 8 2012 ዓ.ም. በኢንተር ኮንቲኔንታል ሆቴል በተደረገ ዝግጅት በ46 ማሕበራት በተደረጁ 278 ስራ አጥ ወጣቶች የመስሪያ ሱቅ በዕጣ ተቸራቸው፡፡ እነዚህ ስራ አጥ ተብለው የምክትል ከንቲባው ችሮታ የደረሳቸው የስታዲየም ዙሪያ ወጣቶች በ40/60 ሰንጋተራ ሳይት፣ በ20/80 ቦሌ ሀራብሳ እንዲሁም የካ አባዶ ሳይት የተሰሩ የንግድ ቤቶችን ተቀራመቱ፡፡ በግል ስራ ይተዳደሩ የነበሩ እና የኢትዮጲያ ቡና እና የቅዱስ ጊዮርጊስ ደጋፊዎች የሆኑት እነኚህ ወጣቶች በእከክልኝ ልከክልህ ድርድር የከተማዋን ነዋሪ ሀብት ነጠቁ፡፡

በብልፅግና ፓርቲ አዲስ ትርጉም የተሰጠው ቃል ቢኖር ሌብነት ነው፡፡ እንደ ፓርቲው አካሄድ ‘ሌብነት’ ማለት የሚቻለው በድብቅ የሚፈፀሙ የዝርፊያ እና የሙስና ድርጊቶች ብቻ ናቸው፡፡ በአደባባይ በሕዝብ ፊት የሚደረጉ እንዲሁም የሕግ ሽፋን ሊሰጣቸው የሚችሉ ድርጊቶች በጠቅላላ ዝርፊያም ሆነ ሌብነት ሊባሉ አይችሉም፡፡ ለዚህም ይመስለኛል አይን ቢሸፍኑት የማይሸሹት፣ ጆሮ ቢደፍኑ እንኳን የሚጮኽ የመሬት ወረራ እና የጋራ መኖሪያ ቤቶች እደላ በከተማዋ ተፈፅሞ እየታየ በሕግ ይጠየቃሉ ተብሎ ሲጠበቁ የነበሩት የቀድሞ ምክትል ከንቲባ በሹመት ወደ ሌላ ቦታ ተዘዋወሩ፡፡ በአዲስ አበቤው ላይ እንደፈረደበት ሌላ እንግዳ ተጫነባት፡፡ እኚህ አዲስ እንግዳ በአዳማ ከንቲባነት እንዲሁም በገቢዎች ሚኒስቴር ሚንስትርነት በነበሩበት ወቅት ሰሩ በተባለው ስራ የተነሳ የዝርፊያ እና ሌብነቱ ጉዳይ ወደ ሕግ ፊት ያቀርቡታል ባይባል እንኳን ዝርፊያ እና ነጠቃው ይቆማል የሚል ተስፋ ጥቂት በማይባል የከተማ ነዋሪዎች ላይ ሰፈነ፡፡ አዴ አዳነች አቤቤ ግን ይህንን ተስፋ ሲያጨልሙት ሳምንት እንኳን አልፈጀባቸውም፡፡በመንግታዊው የቴሌቪዥን ጣቢያ ኢቢሲ ቀርበው በሰጡት ቃለ-ምልልስ ሕገ ወጥ ወረራውን የመሸፋፈን መልክ ያለው ምላሽ ሰጡ፡፡ ጥቂት ቆይቶም በሕዝብ ገንዘብ ተቆጥቦ እና የብድር ውል ተገብቶ የተሰሩ የ40/60 የጋራ መኖሪያ ቤቶችን ከሰሞኑ ለአርቲስት ሀጫሉ ሁንዴሳ ቤተሰቦች በቀናት ልዩነትም የማሕበራዊ ሚዲያ ጫናውን ተከትሎ ለማካካስ በሚመስል መልኩ ከዚህ ቀደም ምንም አይነት ትኩረት ያልተሰጣቸውን እና የሞት ፅዋን ከቀመሱ አመት ያለፋቸውን የአማራ ክልል ባለስልጣናት ቤተሰቦች ‘ያለባቸውን የመኖሪያ ቤት ችግር ለማቃለል’ በሚል አሳፋሪ ምክንያት በይፋ ማደሉን እንደ መብት ተያይዘውታል፡፡